تحولات نوین اینترنت اشیا در حوزه فناوری اطلاعات

اهمیت اینترنت اشیا تنها در كنترل تجهیزات سبك منزل همچون روشن و خاموش كردن برق یا كولر یا یخچال نیست بلكه این اهمیت زمانی دو چندان می شود كه این تكنولوژی وارد صنعت، تجارت جهانی و حمل و نقل و راهداری می شود. در اینجاست كه اینترنت اشیا دیگر یك فناوری لوكس یا غیرضروری نیست بلكه به پدیده ای در اندازه عظمت واژه "انقلاب" تبدیل می شود كه باید از حالا برای وقوع آن در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، صنعت و اقتصاد خودمان را آماده كنیم.در راستای پیاده سازی این تكنولوژی در كشور طرح كلان اینترنت اشیاء در ایران در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال تهیه است كه این طرح قرار است نقشه راه IOT در ایران باشد؛ در كارگروه طراحی اینترنت اشیاء در كشور، علاوه بر نمایندگان بخش های مختلف كشور همانند وزارت نیرو، شركت ملی گاز، شركت های خودروسازی و صنایع، نمایندگان تمام دانشگاه های بزرگ كشور نیز حضور دارند. در این زمینه توسعه منابع انسانی و دادن آموزش های مرتبط با این تكنولوژی را از زیرساخت های مهم مربوط به اینترنت اشیا عنوان كرد.دانشگاه های فنی و مخابراتی كشور همیشه از قبل با فناوری های جدیدتر جهانی آشنایی دارند و در اینجا نیز با پدیده اینترنت اشیاء آشنایی كامل دارند. در این باره احمد اكبری - رئیس دانشكده مهندسی كامپیوتر دانشگاه علم و صنعت - با اشاره به كاربردهای مختلف اینترنت اشیاء در جهان امروز، بیان كرد: امروزه اینترنت اشیاء در حوزه های مختلف صنعتی، پزشكی، شهری، كشاورزی، تجاری و ... كاربرد دارد. در مباحث شهری اینترنت اشیاء بحث شهر هوشمند را ممكن می كند كه برای نمونه برای یافتن و رزرو پاركینگ های خالی از طریق سیستم های اینترنت اشیاء می توان با صرف زمان و انرژی كمتری نسبت به یافتن جای پارك اقدام كرد. همچنین برای یكپارچه سازی و كنترل واحد دوربین های سطح شهر می توان از اینترنت اشیاء كمك گرفت».وی در توضیح كاربردهای اینترنت اشیاء به ایسنا گفت: اینترنت اشیاء در واقع در خدمت استفاده از امكاناتی است كه در حالت عادی به هدر می روند. گرمایش و سرمایش مجتمع های عظیم اگر كنترل شود انرژی و هزینه گزافی را ذخیره می شود. اینترنت اشیاء از طریق یكپارچه سازی و هوشمند سازی كنترل سیستم های گرمایشی و سرمایشی این قابلیت را ایجاد می كند كه در ساعات یا روزهای تعطیل انرژی در ادارات به هدر نرود كه این خود بسیار می تواند در كنترل آلودگی نیز موثر باشد.همچنین سیامك غنیمی فر - عضو سابق هیئت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران - پروژه اینترنت اشیاء در جهان را پدیده ای همسنگ انقلاب صنعتی و كشف نیروی بخار ارزیابی كرد و گفت: پیش بینی شده است تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۵ میلیارد از اشیاء به این فناوری جدید مجهز باشند. از اینترنت اشیاء امروزه در حوزه اتومبیل های خودران، ارتباط خودروها با یكدیگر و همین طور پیروی از علائم راهنمایی و رانندگی استفاده می شود كه موجب صرفه جویی در مصرف سوخت به دلیل استفاده درست از زمان می شود.در این باره دولت الكترونیكی باید در همه حوزه های مربوط به نهادهای دولتی، ادارات بیمه، تامین اجتماعی، بانك ها، شهرداری ها و حتی آموزش و پرورش محقق شود. دولت الكترونیك تنها نصب و راه اندازی خودپرداز بانك ها نیست. این تنها یك گوشه بسیار كوچك از دولت الكترونیك است».یك عضو هیئت علمی دانشگاه امیركبیر با تاكید بر لزوم افزایش دوركاری و تحقق دولت الكترونیك، در توصیف ضرورت حركت به سمت استفاده از فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی در دولت، افزایش استفاده از فناوری های نوین اطلاعاتی در دولت ها را موجب ایجاد شفافیت اقتصادی بیشتر دانست و گفت: «یكی از عواملی كه باعث شده برجام نتواند انتظارات ما را برآورده كند همین عدم شفافیت اطلاعاتی و استفاده از سیستم های قدیمی اداری است.امروزه اگر سرمایه داری بخواهد به سرمایه گذاری در كشور اقدام كند، ابتدا از طریق سیستم های نوین اطلاعاتی در صدر كسب اطلاعات اقتصادی كشور بر می آید كه متاسفانه در حال حاضر بسیار ضعیف است. ایران امروزه حتی از كارت های اعتباری بین المللی برای تسهیل روابط مالی خود نیز استفاده نمی كند». سعادت پورمظفری در این باره هم اظهار كرد: «امروزه چین كمونیست این وضعیت را در حكومت داری خود رعایت كرده است. اما روسیه به دلیل عدم شفافیت اطلاعاتی و استفاده كشوری ناامن برای سرمایه گذاران است، چرا كه سرمایه گذار قبل از سرمایه گذاری نیازمند اطلاعات گسترده اقتصادی است كه اینها نیز تنها از طریق ایجاد یك سیستم منظم اطلاعاتی و ارتباطاتی بین دستگاه ها به دست می آید».مساله مهمتر اما ایجاد بستر لازم برای تسهیل ورود و راه اندازی فناوری های نوین در كشور است. ورود فناوری های نوین به كشور بدون ایجاد زیرساخت های لازم امری بیهوده است، فرض كنید تلویزیون های هوشمند جدید كه امكان اتصال به اینترنت را دارند را به كشور وارد كنیم و مردم نیز تحت تاثیر فضای مصرف گرایی آن را خریداری كنند، اما وقتی ظرفیت اینترنت كشور در آن حد نباشد كه بتواند این وسیله را حمایت كند، این ورود تكنولوژی جدید عملا امری بیهوده خواهد بود.در عصر سرمایه داری و گسترش خصوصی سازی در همه حوزه ها بر خصوصی سازی در حوزه فناوری اطلاعات نیز تاكید می شود. با همه انتقاداتی كه به این خصوصی سازی های گسترده در حوزه های مختلف اقتصادی وارد است اما خصوصی سازی در عرصه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی جدید ضروری می نماید. چرا كه این حوزه از سرعت نوآوری و پیچیدگی بالایی برخوردار است و دستگاه های دولتی با بوروكراسی عریض و طویل مخصوص به خود نمی توانند قابلیت انطباق با این سرعت بالای پیشرفت تكنولوژیكی را داشته باشند.اگر نگاهی به وضعیت جهانی این حوزه نیز داشته باشیم متوجه خواهیم شد كه تقریبا همه پیشرفت های عظیم در حوزه فناوری های نوین را شركت های عظیم بخش خصوصی همچون مایكروسافت، اپل، سامسونگ، آی بی ام و دیگر بسیار شركت های نامدار در این حوزه رقم زده اند. مهدی رزمی كارشناس، حوزه فناوری اطلاعات ورود بخش خصوصی را به عرصه فعالیت های حوزه فناوری اطلاعات برای رشد این حوزه بسیار مهم توصیف كرد و گفت: باید مدلی تعریف شود كه این حوزه برای بخش خصوصی منفعت مالی داشته باشد تا جذاب شود. این كه دولت بیاید و در این حوزه همانند پروژه های عمرانی پروژه تعریف كند، كاری از پیش نمی برد مثال شفاف این پروژه ها همین اپراتور نسل چهارم یا اینترنت ملی است كه به صورت دولتی اجرا می شود و روند آن بسیار كند است.شركتهای فعال در حوزه فناوری اطلاعات علاوه بر بازار گسترده ای كه از طریق فروش تولیدات سخت افزاری و نرم افزاری و همچنین فروش خدمات مرتبط با آنها در دنیا ایجاد كرده اند، در رشد اقتصاد كشورهای خود نیز توانسته اند تاثیرگذار باشند. اما علاوه بر این رشد تولیدات حوزه فناوری اطلاعات می تواند موجب تسهیل در مبادلات ارزی و تجارت در بازار و در نهایت افزایش حجم مبادلات و رشد اقتصادی بشود. در این خصوص سیامك غنیمی فر از كارشناسان حوزه آی تی به اثرگذاری استفاده از اینترنت اشیاء در ایجاد ارزش افزوده و رشد اقتصادی در كشورها اشاره كرد و گفت: «اینترنت اشیاء در وهله اول در استفاده از زمان موجب صرفه جویی می شود كه به تبع آن در حوزه های مربوط به انرژی نیز صرفه جویی اتفاق می افتد. در حوزه هوشمند سازی منازل و ترموستات های حرارتی خودكار منازل اینترنت اشیاء می تواند در تنظیم استفاده از سیستم های گرمایشی و حتی سرمایشی و در نتیجه ذخیره انرژی و هزینه ها موثر باشد».در خصوص درآمدزایی اقتصادی حوزه اینترنت اشیاء حجت اله مدیریان از فعالان بین المللی حوزه جامعه اطلاعاتی تا آنجا پیش رفت كه گفت كه ما باید چاه های نفتمان را اینترنت حفر كنیم. وی تاكید كرد: «اگر در این حوزه ها نتوانیم تولیدكننده باشیم قطعا مصرف كننده خواهیم بود». مدیریان حوزه اینترنت اشیاء را در سال های آینده بسیار پررونق تر پیش بینی كرد و ادامه داد: «در حوزه اینترنت اشیاء صنعتی و كارخانجات امكان منسجم كردن مدیریت تولید وجود دارد. همچنین در حوزه های مربوطه به صنعت حمل و نقل، مدیریت ناوگان ها، امنیت جاده ها، پرداخت عوارض، ردیابی ترافیك، ارتباطات بین خودرویی و ... اینترنت اشیاء در سال های آینده نقش آفرین خواهد بود».اعلاوه بر آسیب ها و چالش های امنیتی كه در جای خود حیاتی می نمایند مسائل و آسیب های اجتماعی و فرهنگی را كه تكنولوژی می تواند باعث آن شود را نیز باید مورد توجه قرار دهیم. مصطفی پورعلی از كارشناسان حوزه فناوری اطلاعات با بیان این كه قبل از این كه به فكر ورود فناوری های جدید به كشور باشیم باید به فكر فرهنگ سازی مناسب برای آن باشیم، گفت: برای استفاده درست از تكنولوژی های نوین باید به كاربران از قبل آموزش های عمومی داده شود تا به آسیب های كمتری در این حوزه برخوریم. علاوه بر این وی بر فواید استفاده از فناوری های نوین و مخصوصا اینترنت اشیا در كشور تاكید كرد و گفت: «اینترنت اشیاء در ساختمان ها و مجتمع های بزرگ برای استفاده درست و تنظیم مصرف انرژی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. این فناوری همچنین می تواند در كنترل سیستم های هوشمند، سلامت و بهداشت، ترافیك، كشاورزی، حمل و نقل و ... مورد استفاده قرار بگیرد».اصطلاح «اینترنت اشیاء» اولین بار توسط كوین اشتون در سال ۱۹۹۹ بكار برده شد و برای نخستین بار توسط انتشارات مؤسسه MIT به دنیامعرفی گردید. اینترنت اشیاء به معنی یك شبكه جهانی از اشیاء مرتبط كه هر یك دارای آدرس مختص به خود بوده و بر اساس قراردادهای استانداردشده ای با یكدیگر در ارتباط هستند. این سیستم جدید كنترل از راه دور و كنترل هوشمند اشیا و دستگاه ها امروزه در كشورهای توسعه یافته در سیستم های اداری و همچنین وسایل منزل بسیار مورد استفاده قرار می گیرد اما هنوز در ایران مقدمات استفاده از آن به صورت تجاری فراهم نشده است.